مقدمه :
ورود تکنولوژی به عرصه اطلاعات و پدید آمدن فناوری اطلاعات ( Information Technology ) تمام ابعاد زندگی بشری را متحول کرد. و روند انجام امور کلی با گذشته های نه چندان دور از نظر کیفی وکمی تغییرکرده که در نتیجه این تغیر وتحولات ، دانشگاهها ومراکز آموزشی با پدیده جدیدی به عنوان تکنولوژی آموزشی ( فناوری آموزشی ) رو به رو شده اند که این پدیده آموزش را از حالت سنتی خارج ساخته و جریان خاصی به آن بخشیده است . و با پیدایش کامپیوتر وبه دنبال آن شبکه های کامپیوتری و وب جهانی در دهه های آخر قرن بیستم نوع دیگری از آموزش و مکانهای آموزشی را فرا روی دانشجویان وفراگیران قرار داده است . تحول ابزار ها و روش های آموزش در جهتی است که هر فرد در هر زمان و هر مکان بتواند با امکانات خودش و در بازه زمانی که خودش مشخص می کند مشغول یادگیری شود. این نوع آموزش شالوده ای از کاربرد تکنولوژی ، ارتباطات ، مفاهیم روانشناختی ، حرفه ای وآکادمیک بر اساس معیارها واستاندارد های معمول است که بنا به اهداف ، نیازها و واقعیت های موجود جوامع شکل خاصی به خود می گیرد. آموزش به کمک فناوری های نوین در مدت زمان کوتاهی که از زمان پیدایش آن می گذرد توانسته شیوه های آموزشی را در سطح بسیار گسترده دگرگون کند . فناوری حیرتانگیز و اعجاب آور اطلاعات (IT) چنان در حال پیشرفت و دگرگونی جهان است که برخلاف تفکر گذشته مبنی بر تلقی عصر آینده به «عصر ارتباطات» برخی دانشمندان و متفکران، عصر آینده را «عصر مجازی» نامیدهاند، زیرا در این دوره، که هم اکنون در آغاز آن هستیم، فناوری اطلاعات میتواند به ازای هر واقعیت یا پدیده، یک بدل مجازی، بسازد. مواردی همچون تجارت الکترونیک، فروشگاه الکترونیک، بانک الکترونیک، بازیهای کامپیوتری، پست الکترونیک و دهها و صدها مورد دیگر مؤید این مدعاست. یکی از مظاهر بسیار مهم فناوری اطلاعات در بعد آموزش متجلی گشته است که از آن با عبارتی مثل آموزش مجازی (Virtual Education) یا آموزش آن لاین( Online Education) و یا آموزش الکترونیک (E-Learning) و... یاد میشود. شاید مهمترین دستاورد این فناوری برای بشر بشارت تحقق عدالت آموزشی باشد.آموزش مجازی این نوید را به بشر داده است که با گذشت زمان، مکان و مرزها به راحتی میتواند وارد هر خانهای شود و فراگیران تشنه آموزش را از یادگیری سیراب کند.
Virtual Education تعریف آموزش مجازی
به هر نوع دوره و آموزشی اطلاق می شود که به شکلی غیر از روشهای سنتی رو در رو انجام گیرد. محتویات دروس ممکن است از طریق اینترنت و یا استفاده از ویدئو و تصاویر فعال و متعامل دو طرفه انتقال یابند. همچنین تلویزیونهای کابلی یا ماهواره ای می توانند رسانه انتقال دهنده این مواد درسی باشند و یا می توان مواد درسی را بر روی CD و DVD و یا نوار ویدئو در اختیار داشت و یا ترکیبی از موارد فوق را به کار گرفت. همچنین عبارت است ا ز ارائه محتوای آموزشی و تجربیات مدرس به فراگیران که این افراد می توانند در هر نقطه از جهان از این نوع آموزشها بهره بگیرند یعنی آموزش افراد با استفاده از فناوری رایانه ای ،اطلاعات و ارتباطات. یک سیستم آموزش مجازی محیطی مجازی فراهم میکند تا فراگیر بدون نیاز به حضور یاددهنده بتواند مطالب را فراگیرد ، طبعا در چنین سیستمی تمام جنبه های محیطی ، روحی و … مؤثر در آموزش ، باید در نظر گرفته شود.
تعاریف آموزش مجازی از دیدگاه کارشناسان مختلف :(Howard block) : آموزش رایانه ای اگر از طریق اینترنت باشد آموزش شبکه ای و اگر از طریق فناوری اطلاعات باشد آموزش مجازی نامیده می شود .(elit trondsen) : آموزش مجازی ( الکترونیکی ) نیروی شبکه را به کار می گیرد برای کسانی که به تکنولوژی های اینترنتی تکیه دارند که در ضمن کار با شبکه آنها را نیز قادر به یادگیری می کند . دست اندر کارهای سیستم های cisco اینگونه معتقدند که : آموزش مجازی یک یادگیری اینترنتی است که می توان شامل رساندن مطالب در چندین شکل ، مدیریت آموزشی و یک مجموعه شبکه شده از دانش آموزان و تعدادی توسعه دهندگان و کارشناسان خبره می باشد ، همچنین آموزش مجازی یادگیری را سریعتر و با هزینه کمتر میسر می سازد . به علاوه دستیابی به آموزش برای همه و شرکت همگان در فرایند یادگیری را مهیا می سازد . در یک جمله میتوان گفت Virtual Education آوردن یادگیری برای مردم است به‌جای آوردن مردم برای یادگیری. در آموزش مجازی غیر از اینترنت، دیسک‌های آموزشی، ویدئوهای آموزشی و همچنین ماهواره استفاده میشود آمار نشان داده است که در سال ۱۹۹۹ بالاترین روش آموزش مجازی با ۵۳ درصد مربوط به دیسک‌های آموزشی می‌شده است، ولی برای سال ۲۰۰۶ پیش‌بینی میشود که E-Learning مقام اول آموزش را با ۶۳ درصدکسب کند.
روبرت مرداک(Rupert Murdoch ) که روی آخرین فناوری‌های آموزش مجازی کار میکند می‌گوید:I think education is going to be a very big part of the Internet”
یعتی آموزش بخش عظیمی از اینترنت را به‌خود اختصاص خواهد داد.این شخص هم‌اکنون درحال سرمایه‌گذاری در جهت درست کردن بزرگترین دانشگاه مجازی دنیاست.
همزمان و همراه با تحولات و تغییرات وسیعی که در جهان به‌وجود آمده است، رویکردها و دیدگاه‌های اندیشمندان نسبت به آموزش و یادگیری نیز تحولاتی داشته است. در گذشته جهت آموزش Training را به‌کار می‌بردند که به‌معنای آموزش دادن است و اکنون واژه Learning به‌کار برده میشود که به معنی آموزش گرفتن (یادگیری ) است. در آموزش سنتی چون مبنای کار در آموزش دادن بوده است، در نتیجه آموزش به‌صورت اجبار، تنبیه و با زور همراه بوده و در نتیجه افت تحصیلی چه در کلاس درس و چه در خارج از کلاس را به همراه داشته است، اما در Learning چون خود فرد خواسته است که یاد بگیرد، همراه با بازدهی بالایی است.
تاریخچه آموزش مجازی
آموزش از راه دور ریشه در زمان های قدیم داشته و به عقیده بعضی از صاحب نظران به زمان افلاطون وشاگردش دیونسیس می رسد ولی از آنجایی که شواهد نشان می دهد اولین آموزش از راه دور به شیوه پستی و مبادله مواد آموزشی وپرسش وپاسخ از طریق پست در سال های 1728 میلادی انجام گرفته است از آن زمان تا به حال شکلهای مختلفی از آموزش به صورت های ترویجی ، ارشادی وآکادمیک از طریق مکاتبه ، ضبط صوت ، برنامه های تلویزیونی ، ویدئویی واخیرا ماهواره ای و... انجام پذیرفته است . اما آموزش از راه دور به شیوهای جدید یعنی با بهره گیری از تکنولوژی نوین کامپیوتر ی واز همه مهمتر اینترنت پدیده ای نو بود.
آموزش مجازی برای اولین بار در قرن ۱۹ به‌عنوان تحصیلات مکاتبه‌ای(Correspondence Study) شناخته شد. پس از چندی تحصیلات مکاتبه‌ای با استفاده از سیستم پستی فراگیر شد و مدارس و دیگر موسسه‌های دارای صلاحیت به ارایه آموزش مجازی با استفاده از پست پرداختند و ارتباط نوشتاری معلمان و دانش‌آموزان را برقرار کردند. ایالات متحده تنها کشور ارائه‌دهنده تحصیلات مکاتبه‌ای نبود، بلکه کشورهای اروپایی نیز از اوایل دهه ۱۸۴۰ دوره‌هایی برای آموزش خلاصه‌نویسی و زبان ارایه کردند.
در سال ۱۸۴۴ ساموئل مورس(Samuel Morse) تلگراف الکتریکی را اختراع کرد. نخستین خط تلگراف بین شهرهای بالتیمور و واشنگتن در آمریکا کشیده شد و اولین پیامی که مورس ارسال کرد، چنین بود: “خدا چه ساخته است؟” مورس به‌دلیل ادعاهای حقوقی مخترعان رقیب و همکارانش نتوانست تا سال ۱۸۵۴ اختراع خود را ثبت کند.
تاریخ تفکر آموزش مجازی را باید در اواسط قرن بیستم جستجو کرد. ایده آموزش غیرحضوری که پیشینه تاریخی آموزش اینترنتی یا دانشگاه مجازی قلمداد می شود، به طرح دانشگاه آزاد (open university) که از سوی کشور انگلیس مطرح گردید، مربوط میشود. براساس این طرح، متقاضیان با استفاده از برنامه‌های تلویزیونی، آموزش‌های علمی لازم را می‌گذراندند و سپس مدرک دریافت می‌کردند. همچنین با ابداع مفهوم ”کلینیک آزاد“ در ایالات متحده آمریکا (در دهه 1960) و با راه‌اندازی کارگاه مشورتی و کرسی‌های آموزشی در داخل این کشور، گام عملی بزرگتری در این زمینه برداشته شد. در دهه هفتاد میلادی با توجه به دسترسی گسترده و عمومی به کامپیوتر در آمریکا، تدریس غیرحضوری با استفاده از شیوهای تحت عنوان «modem bulletin board» رایج شد و برای اولین بار، ارائه واحدهای درسی به صورت «on line» در اوایل دهه 1980 توسط یکی از بنیانگذاران دانشگاه مجازی در ایالات متحده آمریکا ابداع گردید. در سال 1988 برای اولین بار یک برنامه نرم‌افزاری قدرتمند که بیانگر تحول انقلابی در سیستم الکترونیکی بود، تحت عنوان «استاد دیجیتالی» (Digital-Prophessor) که یکی از موارد استفاده اولیه از کامپیوتر تلفنی در امور آموزشی را پیشنهاد می‌کرد، در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، دانشگاه مجازی تحولات زیادی را پشت‌سر گذاشته است؛ از جمله در سال 1995 مراکز علمی ـ آموزشی آمریکا با ایجاد تغییراتی در این سیستم و تقویت آن، به امکان گسترش شیوه آموزش الکترونیکی به سراسر دنیا دست یافته‌اند. اگرچه در ابتدای کار، افکار عمومی، کمپ‌ها و وب‌سایت‌های جهانی، از جمله سایت‌های مربوط به آموزش مجازی را هوس زودگذر «Passimg fad» تلقی می‌کردند، اما امروزه شاهد ایجاد صدها سایت آموزشی با قابلیت ارائه بیش از پانصد عنوان درسی کم هزینه بر روی اینترنت جهانی هستیم که موضوعات بسیار گسترده و متفاوت علمی را تحت پوشش خود قرار داده‌اند. طبق یک برآورد آماری، بیش از یک میلیارد نفر در سراسر دنیا به اینترنت دسترسی داشته و به آن ملحق شدهاند و یک میلیون نفر از آنها به سیستم آموزشی الکترونیکی دانشگاه‌های معتبر دنیا پیوسته و از این طریق به ادامه تحصیل پرداخته‌اند. بنابراین میتوان ادعا کرد که در سطح بین‌المللی و با استفاده از تکنولوژی مدرن ارتباطات، یک مجمع جهانی یادگیری ایجاد شده است که نه تنها مراکز مختلف علمی، بلکه استادان و حتی دانشجویان رشته‌های مختلف علمی را با یکدیگر آشنا میکند و توان علمی ـ آموزشی آنان را بدون محدودیت زمانی و مکانی مورد استفاده مشترک قرار می‌دهد. بی‌تردید، در آینده نزدیک، آموزش غیرحضوری بیشترین فضا را در اینترنت اشغال خواهد کرد.
تاسیس آموزش مجازی اندیشه تاسیس آموزش مجازی از سال 1996 میلادی در جهان مطرح شد ولی اولین دانشگاه مجازی در سال 2000 میلادی شکل گرفت . طرح آموزش مجازی را اولین بار انگلستان مطرح کرد اما آمریکایی ها به طور عملی برای اولین بار به آن پرداختند. نخستین گام در راستای آموزش مجازی فر هنگ سازی ایجاد اعتماد و باور مردم نسبت به کیفیت بالای آموزش و مدرک آن عنوان کرد .
عصر اطلاعات و نقش آموزش مجازی
خلاصه:
فنآوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) وجه تمایز بنیادین عصر ما با دوران گذشته است. آنچه که امروز تحت عناوین شکاف یا فاصله بین کشور ها، مناطق، ملت ها، طبقات، اقشار، و افراد مطرح است در تحلیل نهایی بیش از هر عامل دیگر با "شکاف دیجیتال" و یا میزان بهره مندی و کاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) تناسب مستقیم دارد. به یک کلام، دنیای معاصر به "جوامع اطلاعاتی" ، "جوامع صتعتی" و "جوامع سنتی" تقسیم شده است. در این میان، میزان توسعه وکاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات در امرآموزش مهمترین شاخص پیشرفت بشمار میرود. پدیده "آموزش مجازی" ( (Virtual Educationیا "فراگیری الکترونیکی" (E-Learning ) شاید پراهمیت ترین عامل جهش های علمی/پژوهشی/فرهنگی و درنتیجه ازدیاد شکاف های روبه رشد باشد. از اینرو، برای کاهش این شکاف ها گذار از شرایط کنونی به جامعه اطلاعاتی مسیری غیر قابل اجتناب است. بدیهی است که پیش نیاز گام نهادن در این پهنه انتقال بخش های عمده و اساسی "فاوا" از خارج به کشور میباشد.
انتخاب یا اجبار:گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی لزوما بمفهوم حرکتی تکاملی نیست بلکه معادل جهشی ساختاری است. همان گونه که گذار از زنجیره "اسب- گاری – درشکه" به زنجیره "اتومبیل – ترن – هواپیما" هر چند در درون هر یک از زنجیره ها حرکتی تکاملی است ولی تغییر مکان از یک زنجیره به زنجیره دیگرجهشی ساختاری میباشد. همین رابطه در تغییر مکان از بزرگراه اتومبیل رو یا کریدور هوایی به بزرگراه اطلاعاتی و ارتباطی صادق است. اگر در تغییرات قبلی افزایش سرعت حرکت در سیر و سفر اساس بوده است، در این تغییر ساختاری اخیر کلا حذف حرکت فیزیکی و سیر و سفر در کار است. یعنی امکان انجام کار بدون حرکت فیزیکی. و این جهشی ساختاری است که در مناسبات دنیای نوین غیر قابل اجتناب است. در نتیجه این تغییر مکان و گذار به جامعه اطلاعاتی نه یک انتحاب بلکه یک اجبار است.
معضل یا فرصت:
هرچند که گذار به جامعه اطلاعاتی مستلزم تغییرات بسیار گسترده و ژرف در روش، منش، و مناسبات اجتماعی میباشد اما نباید این تحول را لزوما بعنوان یک معضل بزرگ محسوب نمود. اگر گذار از جامعه سنتی به جامعه صنعتی معضلات بیشماری از جمله مسأله "وابستگی" فنی و اقتصادی و به تبع آن وابستگی فرهنگی، اجتماعی و نهایتا وابستگی سیاسی و نظامی همراه بوده است، در گذار به جامعه اطلاعاتی فرصت هایی به چشم میخورد که میتواند در جهت عکس آن ها عمل نماید. دلیل اصلی این امر وجود هزارن نفر از مولدین و مبتکران ایرانی در بطن تحولات فنآوری اطلاعات و ارتباطات در پیشرفته ترین مراکز جهان است. این موقعیت شرایط استثنائی تاریخی ای را بوجود آورده است که برای نخستین بار امکان جهش از موقعیت عقب ماندگی به موقعیت پیشرفته ای را برای کشور ما فراهم آورده است. حضور فعال و موثر متخصصان و نخبگان ایرانی در مهم ترین مراکز علمی و پژوهشی اروپا، آمریکای شمالی و اقیانوسیه نیز فرصتی گرانبها بوجود آورده است که انتقال دانش، تجربه و فنآوری اطلاعات و ارتباطات را امکان پذیر مینماید. این فرصت تاریخی برای گذار به جامعه اطلاعاتی در مورد کمتر کشوری صدق میکند.
سرمایه بری یا سرمایه آوری:
بزرگترین تنگنای گذار به جامعه صنعتی معضل همیشگی "سرمایه بری" آن بوده و هست. گذار به جامعه اطلاعاتی لزوما از چنین ویژگی بر خوردار نیست. گذار به جامعه صنعتی طولانی، سرمایه بر، پر حجم و پر مشقت است. مستلزم کار ساخت و ساز بسیار عظیم، سرمایه های بسیار عظیم تر و دیر باز ده است. کاری که عمدتا از دست افراد و گروه های خصوصی ساخته نیست و در نتیجه گذار به جامعه صنعتی در جهان سوم کار دولت ها بوده است. حاصل آنکه بجای گذار از جامعه سنتی به جامعه صنعتی در واقع گذار به "جامعه دولتی" صورت گرفته است. این معضل سرمایه بری و طبعا "دولتمداری" لزوما در گذار به جامعه اطلاعاتی غیر قابل اجتناب نیست. مراحل گام نهادن در پهنه اطلاعات و ارتباطات هر یک بخودی خود اشتغال زا و همراه با ارزش افزوده ایست که ناشی از افزایش کارآیی زیاد با سرمایه گذاری نسبتا کم میباشد. در واقع، در هر گام از این حرکت لزوم سرمایه گذاری سنگین در بسیاری از بخش ها حذف یا تا حدود زیادی کاهش میابد. در نتیجه، هر مرحله از این حرکت خود سرمایه آور است. افزایش کار آیی نیروی انسانی که مهمترین عامل تولید است در این میان از بیشترین سهم برخوردار است. آموزش مجازی یا فراگیری الکترونیکی نیز کلید گذار نیروی انسانی به جامعه اطلاعاتی میباشد.
گذار به جامعه اطلاعاتی
طبیعی است که در هر مرحله از گذار تاریخی جوامع به مراحل بعدی طبقات یا اقشار ویژه ای ایفای نقش اساسی را به عهده دارند. در گذار به جامعه صنعتی، این نقش بطور عمده در اختیار سرمایه داران و فنآوران بوده است. در جهان سوم، این نقش عمدتا توسط دولت ها اجرا شده است. در گذار به جامعه اطلاعاتی، نقش عمده به دوش دانش آموختگان جامعه است. فقط این قشر از جامعه است که توان، ظرفیت و امکان ورود بدون اشکال و سریعتر به این سرزمین ناشناخته را بدون آنکه شوک گذشتن از تونل زمان تعادل او را برهم بزند دارد. نظام آموزشی جامعه همراه با تمامی اجزای آن نخستین بخش از جامعه است که میتواند ساده تر و موثر تر از سایر بخش ها به این پهنه گام نهد. پیش نیاز این حرکت نیز گسترش سریع و وسیع "فراگیری الکترونیکی" از پایین ترین سطوح تا بالاترین مقاطع نظام آموزشی کشور میباشد. این مقاطع را میتوان به شرح ذیل تقسیم بندی نمود:
فراگیری الکترونیکی[1] فراگیری الکترونیکی، یادگیری الکترونیکی یا آموزش مجازی در ساده ترین شکل به مفهوم ارائه محتوای درسی از طریق اینترنت می باشد. بهترین تعریف آموزش مجازی آن بخش از فرایند یادگیری و تعلیم است که از طریق تار جهان گستر صورت می گیرد. یادگیری الکترونیکی گونه ای از آموزش است که با بهره گیری از اینترانت، اکسترانت و اینترنت ارائه می شود. از آنجاکه در این روش دوره های آموزشی را میتوان بصورت متمرکز مدیریت کرد، راهنمایی و تشویق دانشجویان برای تکمیل دوره ها و کنترل محتوی بسیار آسان و استفاده از آنها چندان گران نیست. مزیت اصلی این روش این است که یادگیران می‌توانند از روی میز کار خود به این نوع آموزش دسترسی پیدا کنند.
دو روش اصلی آموزش مجازی رایج است.آموزش همزمان و غیر همزمان. در آموزش غیر همزمان یادگیری بصورت انفرادی است و با بهره گیری از تار جهان گستر، اینترانت و یا اکسترانت صورت می گیرد. ویژگی عمده این دوره‌ها این است که دانشجو هر زمان که بخواهد آموزش می‌بیند. برعکس، آموزش مجازی همزمان در زمانهای معین اجرا میشود. برنامه‌های تدریس از طریق وب انجام می‌گیرد. در نتیجه استفاده از فناوری های نوین مانند ارائه مطالب به شیوه الکترونیکی، جلسات گپ و تخته سیاه الکترونیکی امکان‌پذیر میشود.
ضرورتاً مفهوم آموزش با این فنآوری ها به آموزش ازراه دور تبدیل میشود.
مطالعات نشان داده است که آموزش الکترونیکی همراه با معلم موجب می شود که یادگیران 90 بار سریعتر از آموزش به تنهائی توسط یادگیر دوره های آموزشی را به اتمام برسانند. آموزش همراه با معلم همان انگیزه‌ای را که در کلاس‌های سنتی وجود دارد فراهم میکند. زمانی که معلم مجازی بصورت انفرادی در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد ترکیبی از آموزش همزمان و غیرهمزمان ایجاد میشود.
مقاله قبلی >> معمایی به نام محتوا آشنایی با مفاهیم تجارت الکترونیک << مقاله بعدی
ترک بک · آدرس: http://www.modiriran.ir/modules/article/view.article.php/c30/369 · ترک بک: http://www.modiriran.ir/modules/article/trackback.php/369
elearning) منبع:دکتر علیرضا ربیع و همکاران)
سواد اطلاعاتی چیست؟
اصطلاح سواد اطلاعاتی بعضی اوقات ترجیحا به عنوان اطلاعات مناسب و بطور عموم به عنوان توانایی دسترسی ، ارزیابی ، سازماندهی واستفاده از اطلاعات در یک تنوع از منابع تعریف شده است برای اینکه کسی دارای سواد اطلاعاتی گردد باید چگونگی وضوح یک موضوع یا ناحیه ای از دستورالعملهای مورد نیاز را بشناسد. انتخاب اصطلاحات مناسبی را برای روشنی مفهوم یا موضوع مطابق دستورالعمل یک خط مشی جستجو انتخاب کند که منابع مختلف اطلاعاتی و روشهای متنوعی که اطلاعات را سازماندهی می نماید فرموله کند.
داده های جمع شده را برای ارزیابی ، تناسب ، کیفیت و مفید بودن تحلیل نماید و بطور صحیح اطلاعات را به طرف دانش سوق دهد(انجمن کتابداری امریکا1989)این شامل یک فهم عمیق از چطور و کجا اطلاعات را پیدا کردن می شود. توانایی قضاوت دراطلاعات هدفدار و محتاطانه می باشد ، چطور بهترین اطلاعات می تواند به نشان دادن مشکل یا انتشار آن در یک دست کمک نماید.
سواد اطلاعاتی همانند سواد کامپیوتری که نیازمند شناخت فناورانه است واینکه چطور نرم افزار و سخت افزاری را بسازیم نیست یا سواد کتابخانه که نیازمند توانایی استفاده از مجموعه کتابخانه و خدماتش می باشد نیست. همچنین یک ارتباط قوی متعلق به همه این مفاهیم وجود دارد. هر کدام از این سوادها چندین سطح از تفکر را بصورت حیاتی نیاز دارند. اما در مقایسه با سواد کامپیوتری سواد اطلاعاتی صرفا به آنسوی دسترسی داشتن به دانش چطور استفاده نمودن از فناوری می رود زیرا فناوری تنها کیفیت آموزش تجربی را تضمین نمی نماید. ودر مقایسه با سواد کتابخانه ای ، سواد اطلاعاتی بیشتر از جستجو در یک فهرست پیوسته یا مواد مرجع دیگرمی باشد زیرا سواد اطلاعاتی یک تکنیک نیست بلکه یک هدف برای آموزشگران می باشد.(گیلتن1994)سواد اطلاعاتی به یک آگاهی از روشی که سیستم های اطلاعاتی کاربردی و ارتباط دینامیک بین یک نیاز اطلاعاتی ویژه و منابع و کانالهای مورد نیاز به منظور رضایت آن نیاز مورد نیاز است.
چرا باید سواد اطلاعاتی را مورد بحث قرار دهیم؟
نیاز به ارزیابی مقبولیت اطلاعات چیز جدیدی نیست اما اخیرا اغلب آموزشگران منتظرند تا بدقت چندین مجموعه از مواد مرجع انتخابی در کتابخانه های دانشگاهی و عمومی را که شاخه محدودی از متون وسیع مورد توافق را در کلاس درس یا در کتاخانه شخصی مورد بحث قرار دهند. بهرحال اززمانی که هر کسی می تواند یک صفحه وب بسازد، برای مثال شما چطور می توانید بگویید اطلاعات مورد اطمینان است یا نه؟یک نکته حیاتی در باره استفاده از اینترنت این است که اطلاعات پستی خصوصی نیازمند گذر از قید و بندهای ویراستاری رسمی یازیر گذر هر نوع از چک حقایق نیست. بی میلی در جستجوی اطلاعات از منابع قابل اطمینان ودرست از قبیل کتابهای خوب نمایه شده یا اطلاعات وسوسه انگیز نتایج کامپیوتری اما کیفیت پایین حاصل می شود نه تنها ما باید آموزشگران با بصیرتی باشیم بلکه علاوه بر آن ما باید بطور مداوم آموزش ببینیم. اگر چه در این جهان تغییراتی بصورت افزایشی صورت گرفته است بنابراین نیاز به یادگیری احساس می شود. تغییرات هولناکی هم در میزان وهم در تنوع منابع اطلاعاتی دیده می شود ، تغییرات وسیعی در فناوری ایجاد شده که روی زندگیمان از بانکداری گرفته تا مراقبت پزشکی و هرچیز دیگری تاثیر می گذارد. ما نیاز داریم برای دانستن بیشتر و یادگیری بیشتر در جهان اطرافمان تغییر را بپذیریم. طبق یافته های بریویچ و جانز در سال 1993 سواد خواندن بصورت رسمی ، نوشتن و دلایل حسابگرانه برای یادگیری در طول دوران زندگی سودمند می باشند. کمیت افزایش اطلاعات از همه منابع و فشار به منظور ابقا در یک حالت استمرار از مفاهیم یادگیری مداوم که ما باید دراستفاده از اطلاعات مهارت داشته باشیم. نیاز به شروع واستفاده از اطلاعات در تمامی حالتهای زندگی احساس و فراهم آوری سواد اطلاعاتی مناسب باید با فراهم آوری سوادهای دیگربا هم آمیخته شوند(دارچ و دیگران سال 1997
مشکلات آموزشی
با سواد اطلاعاتی شدن یک فرایند موثر است ، ایجاد جستجو در خارج از حیطه دانش از چندین منبع نسبت به دریافت و گزارش حقایق انفعالی ، روش استاد باید دانش یک مربی یا راهنما را افزایش دهد.(انجمن رسانه آموزشی ویسکانسین)استادان ، پروفسورها ، استادیاران ، کتابداران ، مدیران وجامعه باید برای همکاری توسعه روشهایی که نه تنها مشکلات دانشجویان در استفاده از مواد کلاس درس بلکه همچنین در استفاده منابع اجتماع زیادی را حل نماید.
استادان باید آمادگی اینرا داشته باشند که به دانشجو تفکر لازم ،مشاهدات جدید هوشمندانه ، خلاق و استفاده گر از اطلاعات آموزش دهند.(لنوکس1993)هدف اینست ابتدا دانشجویان را برای چگونگی یادگرفتن(یاد بگیرد چگونه آموزش ببیند) آماده نماییم و این مهرتها را در محدوده های دیگر زندگیشان یاد بگیرند بنابراین آنها می توانند جستجوگران و مشتریان اطلاعات سراسر زندگیشان باشند.
استادان در تمامی موضوعات باید نگرش درست ورسمی بایک کوشش در پرسش از یادگیرنده و فرایند پرسش علمی از وی داشته باشند.(لنوکس1993)این به معنی انتقال چندین مسئولیت در کسب دانش از استاد به دانشچو و مجاز بودن دانشجویان برای توسعه پرسش ها ، خط مشی ها برای جستجوی جوابها و فرموله کردن نتایج می باشد. آن همچنین به معنی داشتن سخنرانیهای کمتر و جایگزینی آنها با خط مشی های کاربردی در سواد اطلاعاتی می باشد.(کمیسیون آموزش عالی1995)با توافق نظر ، آموزشگران و محققین باید دست به گریبان شوند با تعریف استانداردها و شایستگیهای سازمانیافته با سواد اطلاعاتی روشهای جدید موثری برای استخدام آموزشگران و اندازه گیری نتایج و برخورد این قبیل آموزشی کلرادو(1994) ، انجمن کتابداران آموزشگاهی وانجمن ارتباطات و فناوری آموزشی (1996) ، آموزشگاهای عمومی بلینگهام (1996) شش مهارت بزرگ (ایزنبرگ و برکویتز1990) و دانشگاه ایندیانای پنسیلوانیا(اسلاتر و ناپ1994) انتقال یافته اند.
مشکلات یادگیری
مقداری از یادگیریهای ما در مجموعه های رسمی چه و کجا پکیجها و مطالب آماده شده می باشند که ما انهارا یاد می گیریم و بصورت اتفاقی میباشند. اما یادگیریهای زیاد همچنین در مجموعه های غیر رسمی و غیر رسمیانه بصورت خوبی اتفاق می افتند. سواد اطلاعاتی در همه سه نوع جانشینی یادگیری بصورت حیاتی وجود دارد.
با سواد اطلاعاتی شدن شامل یک تغییرموثر و یک روش برای دانشجویان زیادی است که یادگیری را آموخته اند. اول از همه دانشجویان باید بطور خود آموز در پی یادگیری باشند. این نوع از استقلال ، دانشجویان را در یادگیری موثر آماده می نماید تا مشکل زندگی واقعی را حل نمایند.(برویک و جی1989). همچنین در باسواد شدن اطلاعاتی ، دانشجویان مسئولیت بیشتری را برای یادگیری شخصیشان هم بصورت خصوصی یا در کارهای گروهی میپذیرند.
تحت عنوان دانشجویانی که شایستگی بیشتری در استفاده از آپشن های منابع اطلاعاتی دارند انها نسبت به روشهای یادگیری و روشهای ترجیهی یکسان سازی دانش آگاهی می یابند(بلکلی و کاریگان1994)یک روش موفق برای توسعه مهارتهای سواد اطلاعاتی در یادگیری منابع گسترش یافته می باشد که دانشجویانی را شامل می شود که مسئولیت بیشتری در قرار گیری منابع بیشماری در جریان یادگیری و پذیرفتن آن می باشند. این نگرش مهارتهای یادگیری دوران زندگی را تکامل می بخشد زیرا دانشجویان در حال یادگیری از همان منابعی که برای استفاده در زندگی روزانه از قبیل کتابها ، روزنامه ها ، تلویزیون ، پایگاههای اطلاعاتی ، اسناد دولتی ، کارشناسان موضوعی و دیگران هستند(انجمن کتابداران امریکا1989)
گذشته از این ، یادگیری منابع گسترش یافته یک امتیاز بزرگ را فراهم می نماید(آن به دانشجویان اجازه می دهد به منظور انتخاب موادی که سطوح آکادمیکی شان را و روشهای یادگیری ترجیحی که اخذ نموده اند تا ویژگی فرایند یادگیری را در دانشجویان بصورت خصوصی کمک نماید).
مشکلات آموزشگاهها
به منظور تربیت آموزشگرانی که دارای سواد اطلاعاتی هستند ، آموزشگاهها نیاز به مهارتهای سواد اطلاعاتی کاملی در اثنای دوره تحصیلی در شروع تمامی محدوده های موضوعی در سالهای آغازین تحصیلی دارند.
موسسات آموزشی که مایلند آموزشگران را در طول زندگی تربیت نمایند باید در چندین بیس تفکر مجدد در دانشکده متخصص اطلاعات را از قبیل کتابداران و متخصصین رسانه ای را تعلیم دهند و با یکدیگرتا پایان کار کنند و عهده دار این قضیه شوند.(بریتینگهام1994).
برای مثال ، یک رئیس بعنوان رهبر آموزشی ، ترویج می دهد یادگیری منابع گسترش یافته را بوسیله طرح مناسب زمانی و حمایتهای بودجه ای که فراهم می نماید. بعنوان متولیان آموزشی ، کلاس درس ومتخصصین رسانه کتابخانه ای بطور موثری در شناسایی نیازهای یادگیری دانشجویان ، توسعه واحدهای آموزشی که آسان می نماید فعالیتهایی که عمل مفهومی پیشنهادی را در استفاده از یک تنوع از منابع اطلاعاتی و برنامه راهنمای دانشجویی را شامل می گردد(انجمن رسانه آموزشی ویسکانسین).
بر اساس مطالعه ای که اخیرا انجام گرفته فاکتورهای زیر نتیجه ای را به دنبال داشت که در آن مهارتهای اطلاعاتی موفقیت آمیز در دوره تحصیلی دانشگاهی را نشان می دهد.
- این موسسه یک تعهد قوی برای نتایج آموزشی عالی برای دانشجویان در محدوده تفکر حیاتی ، حل مشکل و مهارتهای اطلاعاتی دارذ.
- مدیران کتابخانه تعهدات بلند مدتی برای دستورالعمل کتابخانه تکمیلی در دوره تحصیلی دارند.
- دانشکده و کتابداران در دوره تحصیلی جهت توسعه باید با یکدیگر کار کنند.(1995).
محدوده تحصیلی مناسبب با یادگیری مشکل گسترش یافته شامل نظم مجدد روشهای آموزشی و ارتباط آموزشی تحت عنوان خط مشی های ارزیابی شده جایگزین می شود.(بلیکلی و کاریگان1994).
مشکلات کتابداران و کتابخانه ها
کتابداران در آغازراه (1970) در مفاهیم ایده ای از سواد اطلاعاتی وارتباطش با یادگیری در طول زندگی پیشقدم شدند ابتداعا مفهوم سواد اطلاعاتی که تاکید می کرد روی روش بعدی کتابخانه ها و کتابداران در کمک به استفاده و کاربرد اطلاعات تکامل بخشیدند.
برخورد موثر از یادگیری متنی گسترش یافته تا یادگیری منابع گسترش یافته شامل استفاده رفتاری از مواد کتابخانه ای ویک تقاضا می شود برای منابع رسانه ای بیشتر و متنوع ، شامل مواد چاپی . در نتیجه ، مدیران آموزشگاهی به ارزیابی مجدد اینکه چطور سرمایه ها توزیع شوند بین بودجه تکست بوک ها وبودجه برای منابع رسانه ای کتابخانه نیاز خواهند داشت.
کتابخانه های عمومی مجبورند بیشتر هماهنگ شوند بصورت تنگاتنگ با آموزشگاهها و سایت های آموزشی دیگر به منظورتامین دسترسی مفید به منابع اطلاعاتی و فناوری برای همه سنین و توانائیها برای باقی گذاشتن یک منبع جامع قوی برای آموزش در طول زندگی چنانچه متخصصین اطلاعاتی ، کتابداران نامیده می شوند بطور متناوب برای مشاوره با استادان وآموزشگران وبه منظور آموزش وراهنمایی در زمینه مهارتهای سواد اطلاعاتی نه تنها در کتابخانه های آموزشگاهی و دانشگاهی بلکه در کتابخانه های عمومی و اختصاصی بخوبی فراهم شده است .
توجه مهمی برای همه نوع از کتابخانه ها و جود دارد که رشته ای از حمایت ها را که این کتابخانه ها استفاده دارند داده و ان تفکر از دارائیهای کتابخانه و تقاضا برای سهم منابع متعلق به پلکان های کتابخانه ها از اهمیت امانت بین کتابخانه ای افزونی یافته است.
مشکلات محل کار
امروزه تغییرات زیادی درمحل کار اتفاق می افتند. مستخدمین انتظار دارند از پیشرفتهای فناورانه سریع تا عملیات طبیعی جریان وتا دارا بودن توانایی حل کننده های مشکل پیش فعال خوب نگه داری کنند.(هانکوک1993) .
مهارتهای سواد اطلاعاتی که از مجموعه های آموزشی تا حرفه ای کلیدهایی برای کمک به مستخدمین به منظور نگهداری خوب از تغییرات در شغل و متصدیان حمل ونقل و در خود اصلاحی و ارتقاء مهارتها انتقال می دهد.
دپارتمان گزارش کار ایالت متحده تا کمیسیون امنیت مهارتها ضروری فهرست می نمایند سواد اطلاعاتی را بعنوان یکی از پنج نیاز مناسب و ضروری برای اجرای شغلی می باشد.
آگاهی از روشهای بازار یابی ، اوضاع اقتصادی و سیاستهای موثر اقتصادی شامل دنبال کردن اطلاعات بصورت فعال در تصمیماتی که اتخاذ خواهد شد می باشد.از قبیل اطلاعاتی که اجبارا برای نو بودنش ، نفوذش ، منبع و درستی آن ملحوض می شود. اشتباه در فهم اطلاعات روی قسمتی از آموزشگاهها و معاملات در دانشجویانی که آمادگی برای جهان واقعی کارندارند و مشکلات اقتصادی جاری دارند از کشورمان و بحث در مورد صلاحیت های بین المللی امریکا و خطوط ارزشی بیسوادی اطلاعاتی بصورت کوششی ضعیف و بصورت ملی و خصوصی نتیجه خواهد داد.(برویک1992).
مشکلات جامعه و فرهنگ
چطور کشورمان واقعیات عصر اطلاعات را که تاکید بیشماری روی روش آزاد زندگی و توانایی ملی برای شایستگی بین المللی دارد مورد بحث قرار می دهد.
تحت عنوان یک جامعه ، ما با یک شمار از تصمیمات به منظور کاندیدا شدن روزمره ، انتشارات، تولیدات ، و انتخاب های دیگر روبرو می شویم.کیفیت زندگی خصوصی وسعت زیادی پیدا کرده که به توانایی شهروندان بستگی دارد و طبق نظر برویک و جی 1989 مشتریان آگاه اطلاعاتی نامیده می شوند.
در حقیقت ، فناوری اطلاعات بطور وسیع شکاف بین داشته ها ونداشته ها را ظاهر می سازد
برای مثال ، اقلیت ها ودانشجویان ،بزرگسالان بیسواد ، مردم انگلیسی زبان و کم بهرگان اقتصادی قادرند به نوعی از اطلاعات که ممکن است زندگیشان را بهبود بخشد دسترسی پیدا کنند(انجمن کتابداران امریکا1987).
طبق نظر برویک وجی احتیاط درتجارت اطلاعات ، کنترل منابع اطلاعاتی و فناوری جدید اطلاعاتی باید شکاف بین داشته ها و نداشته ها را توسعه بخشد. تفاوت کلی تهیه کنندگان(اطلاعات)می تواند در راس قرار گیرد اگر چه دسترسی به فناوری اطلاعات میسر شده و اگر چه اطلاعات مناسب فراهم شده است.
یادداشت ها
چالشهای قرن بعدی مواجه شده با ارزش اقتصادی حصول شده از دانش و مراقبت از نیروی کاری حال و آینده مان که می تواند این جریان را شرکت دهد و به انجام رساند اگر چه پیش بینی چندین سال قبل بوسیله پتردراکر(1969) تحت عنوان مهمترین عامل (مردم) مجبور خواهند بود یاد بگیرند چگونه آموزش ببینند پیش بینی شده بود. به عبارت دیگر مهمترین چیز، اینست که مهارتهای خاصی وجود ندارد ، اما یک مهارت جهانی وجود دارد که از استفاده دانش و سفارش نظام یافته تحت عنوان یافته ها برای ایجاد مهارت و انجام آن است.
پاراگراف آخر تحت عنوان عمل ارتباط از راه دور سال 1996 به وقوع پیوسته که یک عصر جدید از مجال آموزشی را برای آموزشگاه ملی کودکانمان ، دانشجویان دانشکده و مراجعین به کتابخانه پیشرو قرار داده است. این نوع از ارتباط خدمات جهانی و خدمات ارتباط از راه دور منحصر بفرد را برای نواحی روستایی و نواحی شهری میسر نموده است. این شاهراههای اطلاعاتی را به ما نشان می دهد و اطلاعات را بیشتر قابل دسترسی می نماید ، شاید بموجب این کمک سواد اطلاعاتی افزایش یابد.
سوپر شاهراههای اطلاعاتی علاقه عمومی به راههایی برای در اختیار قرار دادن مردم به دسترسی شبکه های الکترونیکی و استفاده از اطلاعات موجود در آنها ایجاد نموده است. وعده های زیادی در باره اعطای آموزش پیشنهادی بوسیله فناوری اطلاعاتی داده شده اما تهیه مهارتهای تکمیلی نیاز است تا دیدگاهی را برای موفقیت داشته باشیم و درضمن مرکزی برای آموزشگران لازم است.[1]این مقاله ترجمه ای است از:humes, Barbara(1999) understanding information literacy. <
عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
بدون شک در دنیای پیشرفته ی امروزی یکی از علائم موفقیت فرد، موفقیت تحصیلی می باشد که بدون آن توسعه و ترقی هیچ کشوری امکان پذیر نخواهد بود. ترقی هر کشوری رابطه ی مستقیم با پیشرفت علم و دانش و تکنولوژی آن کشور دارد. پیشرفت علمی نیز حاصل نمی شود مگر این که افراد متفکر و خلاق تربیت شده باشند. پیشرفت تحصیلی ضمن این که در توسعه و آبادانی کشور مؤثر است در سطوح عالی منجر به یافتن شغل و موقعیت مناسب و در نتیجه در آمد کافی می شود. دانش آموزان و دانشجویانی که از موفقیت های تحصیلی برخوردارند خانواده و جامعه با دیده ی احترام به آنان می نگرد و در جامعه با روحیه و نشاط بیشتری حضور خواهند یافت و در کنار این ها از هزینه های گزافی که از افت تحصیلی تحمیل آموزش و پرورش می شود کاسته خواهد شد.
تعریف پیشرفت تحصیلی :
پیشرفت تحصیلی یعنی این که از سطح مورد انتظار آموزشی برآورده شود و سازمان آموزش و پرورش به اهداف از پیش تعیین شده نزدیک تر شود. پیشرفت تحصیلی یعنی ، افزایش میزان یادگیری ، افزایش سطح نمرات و قبولی دانش آموزان در دروس و پایه تحصیلی.
عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی :
عوامل مؤثر را در سه سطح فردی ، خانوادگی ، آموزشی می توان بررسی کرد.
الف: عوامل فردی
1- هوشی و توانایی ذهنی : روان شناسان « هوش را توانایی اتخاذ رفتارهای سازگارانه یا خلاق تعریف می کنند.»هوش معمولاً زیر بنای توانایی یا ظرفیت یادگیری به حساب می آید. 2- انگیزه : انگیزه یعنی ، سبب علت و آن چه کسی را به کار وادار می کند. انگیزه یک عامل درونی است و به طور کلی موجود زنده را به حرکت در می آورد.
ب ) عوامل خانوادگی یکی از مهمترین نهادهای مؤثر در تربیت و رفتار آدمی را سازمان خانواده می دانند. زیرا خانواده اولین و با دوام ترین عامل در تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی ، اخلاقی عاطفی و عقلانی آنان است. والدین در شکل گیری نگرش فرزندانشان نسبت به تحصیل نقش دارند. نگرش مثبت به مدرسه و معلمان و تحصیل از متغیرهای اثر گذار سطح تحصیلات و میزان در آمد خانواده می باشد. مهمترین نقش والدین در زمینه ی پیشرفت تحصیلی ایجاد محیط آرام و مساعد برای مطالعه و انجام تکالیف است.
عوامل آموزشی : 1- امکانات و فضای مناسب آموزشی 2- برنامه ریزی آموزشی ۳- شیوه های تدریس دبیران
1- امکانات و فضای مناسب آموزشی : استاندارد بودن اندازه ی کلاس ها و تراکم دانش آموزان ؛ بطور کلی مطالعات نشان می دهند که در کلاس های کم تراکم موفقیت دانش بیشتر نیست ، مگر آن که تراکم کلاس کمتر از 15 نفر باشد که در این صورت امکان آموزش انفرادی فراهم می شود. نور کافی ، سرما و گرمای لازم به موقع لزوم امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی دسترسی به سایت های اینترنتی و غیره را می توان جزو امکانات و فضای مناسب آموزشی تلقی نمود که در یادگیری دانش آموزان تأثیر دارند.
2- برنامه ریزی های آموزشی : برنامه های آموزشی مدارس باید مناسب باشد. برنامه ی درسی هفتگی، برنامه ساعات معلمان و برنامه ی امتحانات باید بتواند مطلوب دانش آموزان و اولیاء و مربیان قرار بگیرد و از معلمان و دبیران در جای خود استفاده شود. در برخی مدارس به دلیل کمبود متخصص از غیر متخصص تدریس رشته های غیر مرتبط استفاده می شود. و یا برای رفع گیرِ برنامه و یا تکمیل ساعات یک دبیر از دروس غیر تخصصی استفاده می شود. این امر مسلماً مانع رشد و پویایی دانش آموزان می گردد. دو مقوله باید مورد توجه قرار گیرد. یکی تکنولوژی برنامه ریزی درسی و دیگری عوامل تعیین کننده برنامه درسی برنامه های درسی باید با دقت جرح و تعدیل شوند.
3 - شیوه های تدریس معلمان : در بسیاری از مدارس هنوز معلمان از روش های سنتی مبتنی بر سخنرانی استفاده می کنند و دانش آموزان این گونه مدارس محکوم به نشستن و شنیدن هستند. بدون این که در فرایند یادگیری نقش داشته باشند و معلم متکلم وحده و فعال ترین عنصر یادگیری است و طبیعی است در چنین موردی حجم یادگیری بسیار اندک خواهد بود. پژوهش های زیادی در ارتباط با روش های تدریس و آنچه معلمان باید برای به دست آوردن پیشرفت بیشتر در امر فرایند یادگیری و یاددهی انجام دهند صورت گرفته است.
تجربه معلمان : معلمان با سابقه گرایش بیشتری به سمت پرورش مهارت های آموزش و کلاس داری از خود نشان می دهند. آنها میزان وقتی را که برای امور اداری کلاس صرف می شود کاهش می دهند.
آ ماده کردن درس و نمره دادن : معلمینی که برای آماده ساختن درس و همچنین نمره دادن تکالیف درسی و کار کلاس دانش آموزان وقت گذاری می کنند نسبت به معلمین که این کار را انجام نمی دهند، دانش آموزان آنها نتایج بهتری کسب می نمایند.
مهارت ها : معلمینی که در نظر دانش آموزان سخت گیرتر و متوقع تر هستند ، معلمینی که توانایی برقراری سریع نظم را در کلاس دارا هستند، معلمینی که به روش نظام مند از کار خود ارزیابی می کنند و بر آنچه که یک دانش آموز یاد گرفته یا یاد نگرفته در برابر همه آنچه باید یاد می گرفت به درستی واقفند و به دانش آموزانی که مطالب را در بار نخست یاد نگرفته اند، فرصت فراگیری مجدد را می دهند و معلمینی که به دانش آموزان کمک می کنند تا میزان اهمیت مطالب را پی ببرند و بتوانند بین مطالب اصلی و فرعی تمیز دهند در معلمی موفق تر از معلمین دیگرند و دانش آموزان آنها از پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردارند . (سلمان عباس نژاد سرخی -کارشناس آموزش ابتدایی آموزش و پرورش سوادکوه)
مفهوم خودکارآمدی
مفهوم خودکارآمدی تاریخچه نسبتاً کوتاهی داردکه با فعالیتهای بندورا ( 1977 ) آغاز میگردد. وی در نوشتهای تحت عنوان« به سوی یکپارچهکردن تئوریهای تغییرات رفتار» به این موضوع اشاره کرد. (پاجریس[1] ، 1996 ، بندورا ،1986 )، خودکارآمدی یعنی قضاوتهای افراد در مورد تواناییهای خود بندورا 1986) که این باورهای افراد نسبت به توانایی هایشان روی تلاش و پشتکار آنها اثر میگذارد.
به عبارتی خودکارآمدی عبارتست از باور فرد، در این خصوص که توانایی انجام تکالیف را دارد یا خیر ( میلن ، شیرن ، اوریل ، 2000 ص 101 )[2] خودکارآمدی با توجه به احساس تفکر و عمل انسانها متفاوت است. (بندورا 1997 ). خودکارآمدی عموما در حوزه اختصاصی[3] در نظرگرفته میشود ، بدین معنا فرد میتواند خود باوری نسبتاً محکمی در حیطهها و دامنههای مختلف یا موقعیتهای عملکردی خاصی داشته باشد. اما برخی از محققین یک مفهوم عمومی از خودکارآمدی متصور شدهاند. این مفهوم به اعتماد کلی فرد به توانایی گذر از دامنه وسیعی از خواستها یا موقعیتهای جدید برمیگردد. خودکارآمدی عمومی بر پایه و اساس روشن شدن لیاقت و قابلیت فرد، برای کنارآمدن موثر با بسیاری از موقعیتهای تنشزا میباشد. (شوارزوشولز ، 2000 )[4] .
به اعتقاد بندورا (2001 ) خودکارآمدی مفهومی است که بواسطه آن تجربیات ، توانایی و تفکر افراد در یک مسیر ادغام میشود. خودکارآمدی و سایر نگرشهای انتظاری بطور مشترک دارای این واقعیت هستند که تمامی آنها، باورهایی در خصوص درک توانایی فردی است ، اما تفاوت آنها با خودکارآمدی در آن است که خودکارآمدی ادراک قابلیتهای فردی به منظور دستیابی به عملکردها و نتایج موقعیت دیگر از پیش تعیین شده میباشد ، بنابراین خودکارآمدی از بابت باورهای انتظاری متفاوت است. ( پاجریس ، 1996).
پولر و همکاران ( 2002 ) بیان میکنند که خودکارآمدی یا ادراک خودکارآمدی در برگیرنده احساس خوشاینده فرد در انجام تکالیف است که بطور فراگیری با انگیزش و انجام موفقیتآمیز تکالیف در تمامی انسانها مرتبط است.
خودکارآمدی یک توانایی است که در آن خود مهارتهای رفتاری ، عاطفی ، اجتماعی ، و شناختی باید سازماندهی شده و برای اهداف بی شمار بطور موثر هماهنگ شوند بین داشتن زیر مهارتها و توانایی ترکیب آنها برای انجام عملی در شرایط دشوار تفاوت آشکار ، وجود دارد. دوم حتی با وجودی که کاملاً میدانند چه کارکنند و مهارتهای لازم برای انجام آن کار را دارند ، به نحو احسن در انجام کارها موفق میشوند. کارآمدی شخص، جریانهای عاطفی، هیجانی و شناختی – که انتقال دانش و تواناییها را با عمل ماهرانه تحت نفوذ دارند را فعال میسازد.